12.4. Utrata wartości rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i aktywów z tytułu praw do użytkowania

WYBRANE ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Utrata wartości rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i aktywów z tytułu praw do użytkowania

Na koniec okresu sprawozdawczego Grupa ocenia, czy istnieją przesłanki wskazujące na to, że mogła nastąpić utrata wartości lub odwrócenie odpisu aktualizującego któregoś ze składników aktywów lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne (tzw. CGU – cash generating unit).

Aktywa, które samodzielnie nie generują przepływów pieniężnych, grupuje się na najniższym poziomie, na jakim powstają przepływy pieniężne niezależne od przepływów z innych aktywów (CGU). Wartość odzyskiwalna ustalana jest na poziomie CGU, do którego dany składnik aktywów należy.

Utworzenie i odwrócenie odpisów aktualizujących wartość rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych aktywów z tytułu praw do użytkowania ujmuje się w pozostałej działalności operacyjnej.

SZACUNKI I OSĄDY

Utrata wartości rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i aktywów z tytułu praw do użytkowania.

Zarząd dokonuje oceny, czy istnieją przesłanki wskazujące na możliwość wystąpienia utraty wartości pojedynczych składników aktywów lub ośrodków wypracowujących środki pieniężne. W ramach analizy wystąpienia przesłanek analizowane są zarówno czynniki zewnętrzne – w tym przede wszystkim otoczenie makroekonomiczne, jak również wewnętrzne – w tym decyzje strategiczne, aktualne projekcje finansowe i plany operacyjne. Wystąpienie przesłanki wskazującej na możliwość utraty wartości wymaga oszacowania wartości odzyskiwalnej.

Na dzień 31 grudnia 2019 roku Grupa ORLEN zidentyfikowała przesłanki do przeprowadzenia testów na utratę wartości aktywów zgodnie z MSR 36 „Utrata wartości aktywów” związane z przyjęciem w dniu 19 grudnia 2019 roku przez Zarząd i Radę Nadzorczą PKN ORLEN Planu Finansowego PKN ORLEN S.A. i Grupy ORLEN na rok 2020 oraz aktualizacją stóp dyskonta do wyceny aktywów trwałych na dzień 31 grudnia 2019.

Plan Finansowy PKN ORLEN S.A. i Grupy ORLEN na 2020 został przygotowany z uwzględnieniem aktualnych założeń makroekonomicznych, planów operacyjnych i planów inwestycyjnych.

Założenia makroekonomiczne Planu Finansowego PKN ORLEN S.A. i Grupy ORLEN na 2020 zostały oparte o analizy i wskazania renomowanych globalnych doradców między innymi IHS Markit, Nexant, JBC Energy, PVM, EIA, Platts, Continuum Economics, Wood Mackenzie Chemicals, obserwacje głównych konkurentów oraz wiedzę ekspercką Grupy ORLEN.

Aktywa produkcyjne segmentu Wydobycie zlokalizowane zarówno na terenie Polski jak i Kanady zostały poddane ocenie przez niezależne firmy z wykorzystaniem aktualnej wiedzy i technik geologicznych, inżynieryjnych oraz oprogramowania komputerowego.

Decyzje o spisaniu nakładów poniesionych na poszczególne projekty poszukiwawcze i rozpoznawcze są podejmowane w przypadku negatywnej oceny perspektywiczności obszaru.

Z uwagi na brak wiarygodnego szacunku ceny, po której odbyłaby się potencjalna transakcja sprzedaży aktywów Grupy jako wartość odzyskiwalną poszczególnych jej aktywów przyjęto ich wartość użytkową zgodnie z zapisami MSR 36.20. Test aktywów segmentu Wydobycie został wykonany poprzez odniesienie do wartości godziwej pomniejszonej o koszty rekultywacji.

Wartość godziwa bazuje na oczekiwanych dyskontowanych przepływach pieniężnych generowanych przez pojedyncze CGU (Cash Generating Unit) aż do zakończenia wydobycia.  Wycena opiera się w dużej mierze na nierynkowych danych wejściowych (poziom wyceny 3, jak zdefiniowano w MSSF 13 – Wycena w wartości godziwej) – głównie są to prognozy co do przyszłych cen ropy i gazu, oraz oceny potencjału produkcyjnego złoża.

Testy na utratę wartości zostały przeprowadzone w oparciu o stan aktywów Grupy ORLEN na dzień 31 grudnia 2019 roku oraz przepływy pieniężne netto prognozowane w zatwierdzonym Planie Finansowym dla roku 2020 oraz w ramach Strategii Planie Średnioterminowym dla lat 2021-2022 lub ww. raportach rezerw, dyskontowane do ich wartości bieżącej przy zastosowaniu stóp dyskontowych odzwierciedlających bieżące rynkowe oszacowania wartości pieniądza w czasie oraz ryzyka typowe dla wycenianych aktywów.

Struktura stóp dyskontowych zastosowanych w ramach testów na utratę wartości aktywów według głównych ośrodków generowania przepływów pieniężnych w Grupie ORLEN na dzień 31 grudnia 2019 roku

Struktura stóp dyskontowych zastosowanych w ramach testów na utratę wartości aktywów według głównych ośrodków generowania przepływów pieniężnych w Grupie ORLEN na dzień 31 grudnia 2018 roku

Stopy dyskonta wyliczone zostały jako średnioważony koszt zaangażowania kapitału własnego i obcego. Źródła wskaźników makroekonomicznych niezbędnych do określenia stopy dyskonta stanowiły publikacje prof. Aswatha Damodarana (źródło: http://pages.stern.nyu.edu), notowania obligacji rządowych dostępne na dzień 31 grudnia 2019 roku.

Grupa zidentyfikowała istotne spadki poziomów stóp dyskonta względem weryfikacji wartości aktywów Grupy ORLEN, która miała miejsce 31 grudnia 2018 roku, kiedy przesłankę stanowiła też aktualizacja Strategii Grupy ORLEN na lata 2019-2022 przyjęta przez Zarząd i Radę Nadzorczą Spółki w dniu 20 grudnia 2018 roku.

Grupa zaobserwowała, że obniżenie oczekiwanych stóp zwrotu z inwestycji jest konsekwencją zmian strukturalnych jakie zachodzą w gospodarce światowej oraz faktu, iż wchodzimy do grupy rynków rozwiniętych. Charakterystyczne dla tej grupy strategie zrównoważonego biznesu wymagają wydłużenia horyzontu zwrotu z inwestycji co jest spójne z obniżeniem stóp dyskonta. Obniżeniu ulega nominalna stopa wolna od ryzyka. Jest to skutkiem m.in. dojrzewania gospodarek, rozwijającego się procesu lepszego wykorzystywania już istniejących aktywów, tzw. sharing economy, jak również rosnącego udziału sektora usług w całym koszyku PKB.

Odpisy aktualizujące netto wartość rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i aktywów z tytułu praw do użytkowania

Na dzień 31 grudnia 2019 roku Grupa ORLEN Upstream dokonała oceny perspektywiczności koncesji zlokalizowanych na terenie Polski w oparciu o Raport Rezerw wykonany przez renomowanego europejskiego doradcę. Aktualna ocena perspektywiczności eksploatowanych złóż oraz odkryć ropy i gazu na terenie Polski ujawniła spadek poziomu aktywów poszukiwawczych względem ostatniej weryfikacji zasobów o 15%.

Zaktualizowane założenia ujęte w w/w Raporcie Rezerw oraz zmiany stóp dyskonta stanowiły dla  Grupy ORLEN Upstream przesłankę do przeprowadzenia testu utraty wartości majątku produkcyjnego w Polsce. W wyniku przeprowadzenia testów w 2019 roku Grupa ORLEN Upstream rozpoznała odpis w wysokości (147) mln PLN (w projekcie Płotki dotyczący aktywów wydobywczych w kwocie (7) mln PLN oraz aktywów poszukiwawczych w kwocie (135) mln PLN, w projekcie Edge dla aktywów poszukiwawczych w kwocie (5) mln PLN) oraz odwrócenie odpisu w wysokości 27 mln PLN dotyczący aktywów wydobywczych w projekcie Płotki.

Ponadto Grupa ORLEN Upstream  otrzymała sporządzony na dzień 31 grudnia 2019 roku raport pozwalający na oszacowanie wartości godziwej aktywów z tytułu zagospodarowania i wydobycia zasobów mineralnych w Kanadzie, który przygotowała niezależna firma. Aktualne raporty ujawniły nieznaczny spadek poziomu potencjału produkcyjnego względem ostatniej weryfikacji zasobów o 6%.

W wyniku przeprowadzenia testów w oparciu o aktualny Raport Rezerw oraz przy zastosowaniu aktualnej stopy dyskonta Grupa ORLEN Upstream rozpoznała odpisy o łącznej wartości (94) mln PLN (obejmujących ośrodki wypracowujące przepływy pieniężne: głównie Southern Alberta, Kaybob, Peace River Oil, Central Alberta Gas), a odwrócenia odpisów 83 mln PLN (obejmujących ośrodek wypracowujący przepływy pieniężne Ferrier). Wartość aktywów trwałych segmentu wydobycie w Kanadzie została zaktualizowana w 2019 roku o wartość netto (11) mln PLN.

Łączny wpływ rozpoznanych odpisów netto na majątku trwałym Grupy ORLEN Upstream w 2019 roku to (131) mln PLN.

Wartość godziwa aktywów segmentu Wydobycie w Grupie Upstream

Pozostałe odpisy aktualizujące wartość rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i aktywów z tytułu praw użytkowania netto dotyczyły głównie w PKN ORLEN segmentu Detal i Downstream i wyniosły (8) mln PLN oraz segmentu Downstream w Grupie Unipetrol i wyniosły (39) mln PLN.

Analiza wrażliwości wartości użytkowej aktywów segmentu wydobycie Grupy Upstream w ramach testów przeprowadzonych na dzień 31 grudnia 2019 roku

W roku 2018 Grupa Unipetrol dokonała odwrócenia odpisów aktualizujących wartość aktywów w kwocie netto 741 mln PLN wynikającego z identyfikacji istotnej nadwyżki wartości użytkowej segmentu downstream nad jego aktywami. W związku z tym Grupa Unipetrol dokonała odwróceń netto wcześniej zawiązanych odpisów na aktywach segmentu Rafinerii w kwocie 656 mln PLN, Petrochemii w kwocie 85 mln PLN (w tym 50 mln PLN zostało alokowane do innych segmentów, głównie do Funkcji Korporacyjnych). W ramach testów zastosowano stopy dyskontowe w wysokości 7,89% dla aktywów rafineryjnych Grupy Unipetrol oraz 7,57% dla aktywów petrochemicznych Grupy Unipetrol, które zgodnie z ogólnym trendem rynkowym były niższe od stóp rozpoznanych na dzień 31 grudnia 2017 roku o odpowiednio -0,97p.p. i -0,88p.p.

Wartość użytkowa aktywów segmentu downstream w Grupie Unipetrol na dzień 31 grudnia 2018 roku

W roku 2018 roku Grupa ORLEN Upstream dokonała oceny perspektywiczności koncesji zlokalizowanych na terenie Polski oraz zidentyfikowała przesłanki do przeprowadzenia testu wartości majątku produkcyjnego w Polsce w oparciu o przygotowany przez niezależną firmę Raport Rezerw. W efekcie rozpoznała odpis w wysokości (207) mln PLN (w tym 100 mln PLN  dotyczących aktywów wydobywczych w projekcie Płotki, 82 mln PLN w związku z oceną perspektywiczności koncesji poszukiwawczych – głównie projekt Karbon i 25 mln PLN pozostałe aktywa poszukiwawcze – materiały) oraz odwrócenie odpisów w wysokości 45 mln PLN (głównie aktywa z tyt. poszukiwań w ramach projektu: Płotki). Wartość aktywów trwałych segmentu w Polsce została zaktualizowana o wartość netto (162) mln PLN.

Ponadto Grupa otrzymała sporządzony na dzień 31 grudnia 2018 roku raport pozwalający na oszacowanie wartości godziwej aktywów z tytułu zagospodarowania i wydobycia zasobów mineralnych w Kanadzie, który przygotowała niezależna firma. Grupa ORLEN Upstream rozpoznała odpisy i odwrócenia odpisów w oparciu o raport rezerw, odwrócenia odpisów w związku ze sprzedażą aktywów wydobywczych w Kanadzie i odpisy aktywów z tytułu poszukiwań. Łączna wartość rozpoznanych odpisów wyniosła (65) mln PLN (obejmujących ośrodki wypracowujące przepływy pieniężne: główne Kaybob 53 mln PLN, Peace River Oil 3 mln PLN, Central Alberta Gas 2 mln PLN,  pozostałe 7 mln PLN aktywa dotyczące poszukiwań), a odwrócenia odpisów 209 mln PLN (obejmujących ośrodki wypracowujące przepływy pieniężne: głównie Ferrier 145 mln PLN, Peace River Gas 56 mln PLN oraz Southern Alberta 8 mln PLN). Wartość aktywów trwałych segmentu w Kanadzie została zaktualizowana o wartość netto 144 mln PLN.

Łączny wpływ rozpoznanych odpisów i odwrócenia odpisów na majątku trwałym Grupy ORLEN Upstream w 2018 roku to (18) mln PLN.

Wartość godziwa aktywów segmentu Wydobycie w Grupie Upstream

Pozostałe odpisy dotyczyły aktualizacji wartości majątku głównie w obszarze segmentu detal po stacjach paliw.

Grupa nie zidentyfikowała utraty wartości pozostałych aktywów Grupy ORLEN.

W roku 2018 Grupa ujęła łączny efekt odwrócenia netto odpisów aktualizujących wartość aktywów w kwocie 704 mln PLN.

Analiza wrażliwości wartości użytkowej aktywów segmentu downstream Grupy Unipetrol w ramach testów przeprowadzonych na dzień 31 grudnia 2018 roku

Analiza wrażliwości wartości użytkowej aktywów segmentu wydobycie Grupy Upstream w ramach testów przeprowadzonych na dzień 31 grudnia 2018 roku