Raport
Zintegrowany
2019

Outlook 2020+

Wskaźniki GRI na tej stronie:

Bez precedensu. To najczęściej używane określenie sytuacji, będącej konsekwencją pandemii, we wszystkich dziedzinach życia, także w gospodarce. Wydarzenia bez precedensu zmieniają warunki gospodarcze i natychmiast rodzą pytania o ich bliższe i dalsze skutki. Odpowiedź „nie wiemy” nie jest ani poprawna ani konstruktywna, zwłaszcza w przypadku firm powiększających swoje aktywa. Odpowiedzialni inwestorzy wywodzą bowiem decyzje rozwojowe z wizji przyszłości, do której zmierzają i którą tworzą. Im bardziej niepewna staje się przyszłość, tym większe są oczekiwania, że przedstawimy wizję zmian, uzasadniającą kierunki inwestowania.

GRI:
  • 103-3

Jesteśmy koncernem zmieniającym swoje oblicze. Z koncernu działającego w sektorze ropy i gazu stajemy się koncernem multi-utility.

To jest kierunek rozwoju, wpisujący się w potężny globalny mega- trend, jakim jest transformacja energetyczna powiązana z cyfryzacją. Końcowym efektem tych procesów będzie elektryfikacja. Świat staje się coraz bardziej cyfrowy a wszystko co cyfrowe będzie w końcu elektryczne. Energia elektryczna jest zero-emisyjną energią użytkową.  Emisje powstają w procesie jej pozyskiwania ze źródeł kopalnych, których udział w globalnym miksie energetycznym ustępuje miejsca źródłom odnawialnym. Potęgę tego mega – trendu widać wyraźnie w preferencjach społecznych i w regulacjach, dotyczących zarówno redukcji emisji dwutlenku węgla jak i finansowania inwestycji. Przejście do gospodarki nisko-emisyjnej jest koniecznością i technologie to umożliwiające rozwijają się w tempie wykładniczym. Udział energii elektrycznej w energii wtórnej rośnie i skutecznie wkracza do transportu, gdzie wraz z napędami hybrydowymi (elektrownia na pokładzie, zasilana energią mechaniczną) i paliwami alternatywnymi detronizuje ropę. Istotnym paliwem przyszłości w transporcie staje się wodór, wpisujący się w obecny ekosystem transportowy – szybkie tankowanie na stacji, duży zasięg – oraz w system energetyczny – jako magazyn nadmiaru energii odnawialnej. W tym świecie, do którego zmierzamy, energetyka ma duży potencjał wzrostu, czego nie można powiedzieć o tradycyjnym sektorze naftowym. Nie widać tego jeszcze w rynkowym zwrocie z kapitału, ale biorąc pod uwagę rozwój technologii z jednej strony i presję społeczną oraz regulacyjną z drugiej, to tylko kwestia czasu. Dzieła dopełni sentyment inwestorów, zwłaszcza długoterminowych, odwracających się powoli od sektora ropy i gazu.  Zmianie modeli biznesowych oraz rozwojowi nowych technologii będzie sprzyjać kierowanie kapitału od firm respektujących Zasady Odpowiedzialnego Inwestowania (Principles for Responsible Investing). Wiąże się to ze stosowaniem kryteriów ESG (Environmental, Social, Governance) w praktyce podejmowania decyzji biznesowych.

Konsekwencje pandemii COVID-19 nie zmienią wyzwań rozwojowych, bo stoją za nimi procesy demograficzne, kreujące przyrost popytu na energię, żywność i materiały. Zaspokajanie tych potrzeb w układzie liniowym (otwartym) prowadzi do nadmiernego zużycia zasobów naturalnych, degradacji środowiska oraz narastania emisji gazów cieplarnianych w tempie, stanowiącym zagrożenie dla dalszego rozwoju. Świat mierzy się z tymi wyzwaniami, jednak jak dotąd niezbyt skutecznie. Recesja, spowodowana zamrożeniem gospodarek, spowodowała głęboki spadek emisji gazów cieplarnianych, a zwłaszcza CO2 z transportu. To jedyna korzyść z ograniczania pandemii. Niestety gospodarek nie da się utrzymywać w bezruchu – żeby żyć, trzeba produkować. Wiele przemawia za tym, że w najbliższych paru latach będziemy produkować istotnie mniej, w stosunku do projekcji sprzed pandemii, więc i tempo narastania emisji spowolni. Czy z tego powodu presja na redukcje emisji się zmniejszy? Nie jest to wykluczone, jednak naszym zdaniem wzrost intensywności i poprawa efektywność działań w tych obszarach będzie priorytetem sektora publicznego (rządów, instytucji międzynarodowych i organizacji publicznych) i prywatnego (głównie firm i instytucji finansowych). Podczas pandemii wzrosło zaangażowanie rządów i środków publicznych w tarcze finansowe, chroniące zagrożone firmy i miejsca pracy. Czy warto z środków publicznych wspierać działania uruchamiające stary niewykorzystany potencjał? Czy też lepiej alokować środki w działania przyspieszające niezbędną transformację? Wiele przemawia za tym, że ten drugi kierunek myślenia weźmie górę.

Zmianie ulegnie relacja pomiędzy pierwotnymi czynnikami produkcji, pracą i kapitałem, która uruchomi dostosowania strukturalne na poziomie międzynarodowym (kształt globalizacji), krajowym (motory rozwoju) oraz sektorowym (wiodące technologie). U podłoża globalnego kryzysu gospodarczego w który właśnie wchodzimy, po raz pierwszy od ponad stu lat nie leży kapitał, lecz praca. Biologiczna natura pandemii powoduje, że konsekwencje gospodarcze, ponoszonych przez różne sektory, zależą od tego, czy są bardziej pracochłonne, czy kapitałochłonne. Dlatego na długotrwałe skutki pandemii należy patrzeć sektorowo. Najbardziej dotknięte zostały sektory świadczące usługi powiązane z bezpośrednim kontaktem między ludźmi: transport lotniczy, transport publiczny, imprezy masowe, kina, teatry, galerie. W sektorze energii wtórne skutki ograniczenia transportu silnie dotknęły przemysł rafineryjny oraz wydobycie ropy naftowej.  Ograniczenie kontaktów między ludźmi nie wpłynęło na sektor „utilities”. Spadki zużycia energii elektrycznej są powiązane ze spadkami produkcji w przemyśle. Zwiększenie dystansu społecznego, zmniejszające ryzyko nawrotu tej pandemii a także pojawienia się kolejnych, skoryguje lub zmieni modele biznesowe we wszystkich sektorach gospodarczych, gdyż ukształtuje nowe relacje pomiędzy zaangażowaniem kapitału i pracy. Zmiana zachowania konsumentów spowoduje, że popyt na usługi transportowe będzie się odbudowywał wolniej w innej strukturze (transport publiczny vs. prywatny, współdzielenie pojazdów i podróży vs. pojazd do użytku osobistego). Zmiana zachowania konsumentów z powodu pandemii nie będzie miała niekorzystnego wpływu na utilities. Analizę potencjalnych skutków pandemii dobrze jest prowadzić na poziomie sektorów gospodarczych i przemysłów. Nim do tego przejdziemy, spójrzmy na skutki gospodarcze w skali globalnej.

Konsekwencje pandemii w gospodarce globalnej – kierunki zmian

Według wiosennych prognoz gospodarczych Komisji Europejskiej, opublikowanych 6 maja 2020 roku większość krajów UE odnotuje w drugim kwartale 2020 roku dwucyfrowe spadki PKB. Najgłębsze spadki dotkną Francję (-18,4%), Włochy (-18,2%) i Hiszpanię (-17,5%). Gospodarka Niemiec skurczy się o -11,8% a Polska o -4,5%. PKB UE spadnie o -14,2% a recesja w USA wyniesie -12,9%. W całym 2020 roku gospodarka globalna skurczy się o -3,5%, podczas gdy poprzednia prognoza przewidywała wzrost o 3,0%. W UE zamiast wzrostu PKB o 1,4% pojawi się recesja -7,4%. Gospodarka Francji skurczy się o -8,2% (miał być wzrost o 1,3%), Włoch o -9,5% (miał być wzrost o 0,4%), Hiszpanii o -9,4% (miał być wzrost o 1,5%), Niemiec o -6,5% (oczekiwano wzrostu o 1,0%). Na tym tle recesja w Polsce będzie relatywnie mniejsza -4,3% (oczekiwano wzrostu o 3,3%).

"Straty w działalności gospodarczej w ostatnich miesiącach, spowodowane pandemią COVID-19 to dopiero początek historii. Podczas gdy szybkie i bezprecedensowe załamanie się produkcji, handlu i zatrudnienia może zostać odwrócone w miarę łagodzenia pandemii, dane historyczne sugerują, że długoterminowe konsekwencje gospodarcze mogą trwać przez całe pokolenie lub dłużej.”

(https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2020/06/long-term-economic-impact-of-pandemics-jorda.htm).

  • Pandemia COVID-19 wywołała kryzys gospodarczy, który po raz pierwszy od ponad stu lat rozpoczął się na rynku pracy. Wcześniejsze kryzysy dotyczyły kapitału i rozpoczynały się na rynkach finansowych.
  • Brak narzędzi zwalczających czynnik biologiczny, sprowadził ograniczanie pandemii do izolacji społecznej, co przeniosło jej skutki na grunt gospodarczy i spowodowało głęboką redukcję popytu.
  • Spadek popytu doprowadził do tego, że w wielu sektorach pojawiły się nadmiary podaży mocy produkcyjnych.
  • W horyzoncie dwóch – trzech lat będzie postępować odbudowa popytu oraz dostosowanie podaży, bo obie strony rynku ucierpiały wskutek pandemii. Nie będzie to jednak prosta odbudowa, zmieni się struktura i skala popytu. Nadmiar mocy produkcyjnych będzie ciążył nad sektorami gospodarczymi i stworzy silną presję konsolidacyjną, która je zmieni: słabsi odpadną, silniejsi się wzmocnią. Zmieni się struktura gospodarki, pojawią się nowe technologie.
  • Wzrosło zaangażowanie rządów i środków publicznych w tarcze finansowe, chroniące zagrożone firmy i miejsca pracy. Wzrosło nominalne zadłużenie publiczne. Drastycznie pogorszyły się wskaźniki długu do PKB, które trudno będzie poprawić.
  • Długofalową konsekwencją pandemii będzie skurczenie się gospodarki globalnej. Światowy PKB w horyzoncie 10 – 15 lat będzie mniejszy, niż wcześniej oczekiwano.
    • Nie jest to jedynie skutek recesji w 2020 roku.
    • Popyt na produkty i usługi w wielu sektorach gospodarczych będzie przyrastał w wolniejszym tempie a w niektórych obszarach prawdopodobnie się skurczy.
    • Zmniejszy się dostępność środków, które można przeznaczyć na inwestycje.
    • Wzrośnie rola kryteriów ESG w finansowaniu inwestycji.
  • Prawdopodobieństwo kolejnej fali i kolejnych pandemii jest istotnie większe od zera. Świadomość tego doprowadzi do zmiany zachowań indywidualnych i społecznych.
  • Badania MFW nad długofalowymi skutkami 15 pandemii, które miały miejsce od 1300 roku  sugerują, że przed nami długi okres niskich stóp procentowych. (https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2020/06/long-term-economic-impact-of-pandemics-jorda.htm). Są dwie przyczyny:
    • Nadmiar kapitału (mocy wytwórczych) w stosunku do pracy (efektywnego popytu).
    • Zwiększenie skłonności do oszczędzania (odbudowa majątku oraz zachowanie ostrożności).
  • Nastąpi wzrost kosztów działalności gospodarczej, związany ze spowolnieniem globalizacji oraz tworzeniem rezerw.
    • Efektem globalizacji był spadek kosztów – spowolnienie tego procesu oznacza wzrost kosztów.
    • Przechodzenie z modelu dostaw „just in time” na model ”just in case”.
    • Wzrośnie atrakcyjność lokalnych dostawców.
  • Nastąpi wzrost kosztów działalności gospodarczej, związanych z czynnikiem pracy. Najwyraźniej widać to w usługach, wymagających bezpośredniego kontaktu z klientem.
    • Wzrosną koszty obsługi klienta (wyposażenie stanowiska, środki higieny, jednorazowe materiały).
    • Wzrosną płace realne (mniejsza liczba obsługiwanych klientów).
  • Obniży się koszt działalności gospodarczej, związany z utrzymaniem powierzchni biurowych.
  • Wzrośnie konkurencja na rynku pracy, którą można świadczyć zdalnie.
    • Przetestowana i potwierdzona efektywność pracy zdalnej (Home Office) doprowadzi do obniżenia się bariery mobilności siły roboczej, zwłaszcza w zawodach utrzymujących się z pracy umysłowej. Mogę pracować z dowolnego miejsca dla firmy w dowolnym miejscu i kraju.
    • Firmy potrafiące wykorzystać ten potencjał obniżą swoje koszty pracy a upowszechnienie się pracy zdalnej wyrówna koszty pracy w skali globalnej.
    • W tańszych rejonach koszt pracy wzrośnie, w droższych się obniży.
  • Wraz z upływem czasu bilans długookresowych kosztów i korzyści z przemian spowodowanych pandemią z negatywnego zmieni się w pozytywny.
    • Po głębokich wstrząsach gospodarczych następują okresy przyspieszenia zmian technologicznych i pojawiania się innowacji, dających skokowe przyrosty efektywności.
    • Przyspieszy tempo cyfryzacja a efektem będzie istotna poprawa efektywności.
    • Wzrośnie efektywność służby zdrowia.
  • Zmianie modeli biznesowych oraz rozwojowi nowych technologii będzie sprzyjać kierowanie kapitału od firm respektujących Zasady Odpowiedzialnego Inwestowania. W rankingach inwestycyjnych wzrośnie znaczenie kryteriów ESG.

Konsekwencje pandemii w obszarach aktywności PKN ORLEN

Podsumowanie

  • Konsekwencje pandemii nie spowolnią transformacji energetycznej ale prawdopodobnie będzie ona przebiegać innymi ścieżkami.
  • Atrakcyjność inwestycyjna segmentu wydobywczego i rafineryjnego (przed pandemią wysoka) spada.
  • Zyskuje na atrakcyjności dystrybucja energii (utility) oraz energetyka niskoemisyjna, powiązana z OZE.
  • Petrochemia pozostaje atrakcyjnym kierunkiem inwestycji – poprawa konkurencyjności.
  • Detal – poligon cyfryzacji – szerokie możliwości.
  • Innowacje oraz Badania i Rozwój – długotrwałe przewagi konkurencyjne buduje się „in house”, poprzez eksperymenty z nowymi technologiami i modelami biznesowymi, przeprowadzane własnymi siłami i na własne ryzyko.

Sektor wydobywczy i rafineryjny pozostanie pod presją obniżenia się ścieżek popytu na ropę naftową i paliwa płynne oraz przyspieszenia daty szczytu popytu:

  • Sektor przygotował się na wzrost popytu, związany z wprowadzeniem regulacji IMO. Dokonano wielu kosztownych inwestycji, które obecnie są oddawane do użytku i powiększają potencjał produkcyjny.
  • Mniejsza gospodarka globalna w perspektywie dekady zapowiada mniejszy popyt na usługi transportowe, który odbuduje się w innej strukturze popytu na paliwa.
    • Poprawa efektywności silników ICE.
    • Wypieranie ropy z transportu przez paliwa alternatywne, energię elektryczną i w przyszłości wodór.
    • Prawdopodobnie mniejszy popyt na podróże (lotnicze) i przewozy (międzynarodowe).
  • Czynniki te będą w różnym stopniu działać na różne rodzaje paliw (najbardziej skurczy się popyt na paliwo lotnicze, najmniej na paliwo diesla, benzyny znajdą ujście jako wsad do petrochemii).

Po stronie podaży utrzymają się nadwyżki potencjału wydobycia oraz mocy rafineryjnych, co będzie tworzyć presję na ceny i marże.

  • Mniejszy popyt doprowadzi do niższej ceny ropy w długim horyzoncie (wyeliminuje potrzebę wydobycia z bardziej kosztownych źródeł).
  • Szybkie tempo sczerpywania się eksploatowanych złóż, przy obniżonej skłonności do inwestowania w wydobycie, doprowadzi do krótkich cykli cenowych o dużej dynamice.

Globalna nadwyżka mocy rafineryjnych wymusi konsolidację sektora. Presja konsolidacyjna będzie silnie odczuwalna w Europie.

Spadnie skłonność do inwestowania w firmy z sektora ropy naftowej i gazu:

  • Upowszechnienie się zasad kryteriów ESG, zwłaszcza w Europie.
  • Spadek rentowności w związku z nawisem nadwyżki mocy oraz słabnącym popytem (sektor schyłkowy).

Popyt na produkty petrochemiczne będzie rósł na świecie w tempie szybszym, niż PKB, więc  rafinerie zintegrowane z petrochemią są w zdecydowanie lepszej sytuacji.

  • Świat potrzebuje materiałów i nawozów a te najkorzystniej dla środowiska i klimatu wytwarzać z ropy naftowej i gazu ziemnego.
  • Rosnąca rola recyklingu tę przewagę pogłębi i przyczyni się do tego, że wzrost popytu na produkty jednorazowe nie przekieruje się na surowce naturalne. Więcej informacji: https://napedzamyprzyszlosc.pl/raporty/petrochemia-ma-przyszlosc.
  • Strategie „just in case” zwiększą w Europie popyt na produkty petrochemiczne wytwarzane lokalnie.
  • Nadmiar ropy naftowej poprawi konkurencyjność produkcji bazującej na wsadzie z ropy naftowej w stosunku do gazu ziemnego.

Energetyka będzie zmierzać w kierunku odnawialnych źródeł a jej wszechstronne wykorzystanie (także w transporcie) daje jej przewagę wartości nad tradycyjnym segmentem paliwowym.

  • W przeciwieństwie do ropy i paliw płynnych popyt na energię elektryczną (i ciepło) będzie rósł.
  • Wzrośnie waga dystrybucji energii (utility), jako samodzielnego segmentu, pośredniczącego w kontakcie odbiorcy końcowego z wytwórcą energii. Wzrost roli odbiorcy końcowego i jego preferencji, dotyczących „koloru” zużywanej energii, przemienia utilities z biernego dystrybutora w aktywnego gracza rynkowego, przyspieszającego transformację energetyczną, dzięki czemu wartość rynkowa tego segmentu rośnie.
  • Duże możliwości rozwojowe stwarzają odnawialne źródła energii, w tym morskie farmy wiatrowe oraz selektywny rozwój energetyki konwencjonalnej, opartej na gazie (zwłaszcza, jako alternatywa dla węgla). Zamortyzowana energetyka gazowa będzie stanowić doskonały back-up.

Detal nadal oferuje wiele możliwości:

  • Tradycyjna obsługa podróżnych, powiązana z tankowaniem pojazdów różnymi rodzajami paliw, energia elektryczna i wodorem.
  • Rozwój nowoczesnej oferty poza paliwowej i cyfryzacja relacji z klientem.

Innowacje i Badania i Rozwój:

  • Długotrwałe przewagi konkurencyjne buduje się „in house”, poprzez eksperymenty z nowymi technologiami i modelami biznesowymi, przeprowadzane własnymi siłami i na własne ryzyko.
  • W tym kontekście dostrzegamy duży potencjał zielonego wodoru (uzyskiwanego w procesie elektrolizy), zarówno jako magazynu energii jak i alternatywnego paliwa w transporcie publicznym (autobusy), towarowym (lokomotywy), wewnątrz-zakładowym (wózki transportowe) oraz osobowym.
  • Istotnymi obszarami badań i eksperymentów z innowacjami są różnorodne źródła pozyskiwania oraz zastosowania bio-komponentów, dające możliwości istotnej redukcji emisji z transportu oraz z produkcji petrochemicznej.
  • Wraz z rozwojem petrochemii opartej na ropie naftowej istotnego znaczenia nabiera poszukiwanie modeli biznesowych i technologii, przyspieszających domykanie obiegu „plastiku”.

 

Dr Adam B. Czyżewski
Główny Ekonomista PKN ORLEN
Czerwiec 2020

Wyniki wyszukiwania